Organizacje pozarządowe stanowią podstawową bazę dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, ponieważ skupiają najaktywniejszych i najbardziej wrażliwych na sprawy społeczne przedstawicieli swojego lokalnego środowiska.
Społeczność obszaru Powiatu Buskiego wykazuje coraz większą aktywność w tworzeniu organizacji społecznych i stowarzyszeń. Obserwuje się znaczny wzrost zaangażowania lokalnych aktywistów w tworzenie formalnych struktur, które następnie skutecznie zmieniają wizerunek swych miejscowości.
Od 2007 do 2013 roku liczba zarejestrowanych w KRS organizacji pozarządowych wzrosła z 103 do 151. Jest to niewątpliwy sukces i krok ku budowaniu aktywnego społeczeństwa obywatelskiego.
Dostępność różnych funduszy oraz chęć działania na własny rachunek, to bodźce do formalizowania grup lokalnych liderów i tworzenia coraz to nowych organizacji pozarządowych mających formę stowarzyszeń lub fundacji.
Formalizowane struktury nakładają pewne obowiązki na władze takich organizacji, jednocześnie czyniąc je poważnymi podmiotami posiadającymi osobowość prawną.
Według danych ze Starostwa Powiatowego w Busku- Zdroju, na terenie powiatu w 2013 r. działało łącznie 84 stowarzyszenia, 6 fundacji, 67 Ochotniczych Straży Pożarnych, 19 klubów sportowych, 22 uczniowskie kluby sportowe. W przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców na terenie powiatu liczba organizacji pozarządowych w 2013 r. wynosiła 20. Na obszarze powiatu funkcjonuje: Lokalna Grupa Działania „Królewskie Ponidzie” LOT „Moc Ponidzia” oraz oddział PTTK, które to organizacje są spoiwem wszystkich gmin powiatu buskiego oraz inicjatorami wspólnych przedsięwzięć budujących turystyczny wizerunek obszaru.
Dla oceny aktywności społecznej mieszkańców istotna jest nie tylko liczba organizacji pozarządowych, ale również ich jakość. Pod tym pojęciem należy rozumieć potencjał kadrowy i organizacyjny, w tym finansowy. Stowarzyszenia działające na terenie powiatu stanowią bardzo ważny element życia kulturalnego i społecznego mieszkańców. Zgodnie ze swoimi celami statutowymi prowadzą one bardzo różnorodną działalność na rzecz społeczności lokalnych.
Zakres działania wszystkich organizacji pozarządowych funkcjonujących na terenie powiatu jest bardzo podobny, a jednocześnie różnorodny. Głównym kierunkiem działań jest: krzewienie kultury, wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, aktywizacja różnych grup społecznych (młodzieży, seniorów), rozwój regionu pod kątem turystyki i promocji, pomoc społeczna, działania na rzecz osób niepełnosprawnych, ochrona i promocja zdrowia, ekologia, ochrona dziedzictwa lokalnego, działania na rzecz integracji i współpracy między społeczeństwem, przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym, działalność na rzecz zachowania lokalnej historii i tradycji, edukacja.
Ważne działania podejmowane są również przez Koła Gospodyń Wiejskich, które w ramach swojej działalności podejmują inicjatywy na rzecz reprezentowania interesów kobiet wiejskich, w tym dążą do poprawy ich warunków życia i pracy, a także podtrzymywania lokalnych tradycji ludowych i pielęgnacji lokalnej tożsamości.
Z zadowoleniem wskazuje się rosnącą aktywność ludzi dojrzałych i starszych. Ta grupa poszukuje pól aktywności w czasie wolnym. Jako paradoks wskazuje się, że stałemu wzrostowi liczby i jakości obiektów publicznych nie zawsze towarzyszy zadowalające ich wykorzystanie. Istniejące obiekty kulturalne, sportowe i rekreacyjne mogłyby zostać ożywione poprzez zwiększenie oferty zajęć zaspokajających rosnące aspiracje mieszkańców.
Organizacje są na różnym poziomie rozwoju i przygotowania do procesu profesjonalizacji działań. Borykają się z problemami i przeszkodami, które często ograniczają możliwość realizacji misji społecznej w takim zakresie i zasięgu jaki odpowiadałby organizacjom.
Analizując kondycję III sektora w powiecie buskim należy wspomnieć o problemach, z którymi organizacje najczęściej się zmagają. Z badań własnych "LGD Królewskie Ponidzie”, ze spotkań i szkoleń w okresie programowania 2007- 2013 wynika, że najczęściej wskazywanymi zidentyfikowanymi mankamentami organizacji w swym funkcjonowaniu są: oparcie finansowania działań organizacji w większości ze środków publicznych; zbyt małe środki finansowe własne w organizacjach, które nie pozwalają na swobodną realizację działań statutowych; trudności w dotarciu i zaangażowaniu ludzi młodych w działalność stowarzyszeń czy fundacji, skomplikowane formalności związane z korzystaniem ze środków grantodawców, sponsorów lub funduszy europejskich; ograniczony dostęp do tzw. „dobrych praktyk” oraz mało efektywna współpraca międzysektorowa.
W związku z tym, aby NGO mogły skutecznie wypełniać przypisane im zadania statutowe, wymagają wzmocnienia swojego potencjału i profesjonalizacji działań. LGD "Królewskie Ponidzie” wspiera aktywność społeczną mieszkańców, grupy nieformalne oraz organizacje pozarządowe. W ramach swoich zadań zapewnia pomoc merytoryczną i informacyjną poprzez różnorodne oferty wsparcia (m.in.: bezpłatne szkolenia dostosowane do zapotrzebowań zgłaszanych do LGD, porady i doradztwo, działania na rzecz integracji III sektora). W ramach funkcjonującego od 2013 r. Inkubatora Organizacji Pozarządowych (działającego wcześniej przy LGD „G5” a obecnie „Królewskie Ponidzie”) LGD dąży do wzmocnienia działań, skupienia rozproszonych organizacji pozarządowych oraz gromadzenia wiedzy na temat ich działalności. W ramach LSR tym samym LGD pełni rolę pośrednika we współpracy między NGO a NGO oraz NGO z JST. Jednakże ten obszar życia społecznego wymaga dalszego rozwoju i wsparcia przy wypracowywaniu zasad tej współpracy. Warsztaty rozwoju lokalnego wykazały, że III sektor na obszarze LGD pozostaje zagubiony w zmieniającym się otoczeniu i niejednokrotnie nie jest traktowany jako poważny partner przy podejmowaniu inicjatyw na rzecz społeczności lokalnej. W ramach LSR przewidziano działania wspierające NGO na scenie społecznej. III sektor i jednostki samorządu terytorialnego tworzą fundament współczesnego społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Wspólny dialog, wzajemna współpraca i wspólna realizacja strategicznych celów jest jak najbardziej możliwa w tworzeniu partnerstw w ramach LGD. Program współpracy Powiatu Buskiego z organizacjami pozarządowymi na lata 2016-2020 również zakłada „budowanie partnerstwa między organami władzy samorządowej a III sektorem (…)”
Spoiwem dla społeczności lokalnych będzie wsparcie dla działań, zawierających wspólny mianownik oparty m.in. na elementach lokalnego dziedzictwa czy budowie wspólnej wizualnej/ produktowej marki obszaru.
Aktywność społeczna jest jednym z elementów kapitału społecznego. Zaangażowanie mieszkańców obszaru oraz wzajemne zaufanie przy budowaniu więzi lokalnych są niezbędne do wzmacniania aktywnego społeczeństwa obywatelskiego.
Analiza ilościowa III sektora oraz aktywności społecznej mieszkańców LGD, wskazuje na konieczność skierowania wsparcia w ten obszar, gdyż tylko aktywne społeczeństwo może spowodować realną zmianę.
Wnioski z warsztatów rozwoju lokalnego wskazują jednak na brak skoordynowania działalności stowarzyszeń na terenie powiatu buskiego oraz brak możliwości wymiany informacji pomiędzy pozarządowymi organizacjami .
Uczestnicy warsztatów reprezentujący III sektor wskazali również problemy w obszarze współpracy NGO z JST zarówno w sferze finansowej jak i pozafinansowej. Powyższe kwestie poruszono na spotkaniu konsultacyjnym z samorządowcami i wynikiem tych rozmów jest wyodrębniony III cel ogólny, który służyć ma budowaniu trwałych partnerstw oraz nawiązywaniu międzysektorowej współpracy.
Aby zrealizować ten cel wnioskodawcy grantów w partnerstwie publiczno, społeczno, prywatnym realizują wspólne przedsięwzięcia , dzieląc się zadaniami wspólnie wypracowując efekt, który jest różnorodny np. wspólnie organizują warsztaty, wyjazdy seminaryjne, wydarzenia o charakterze kulturowo- turystycznym itp. Są to pierwsze kroki podjęte w celu wypracowania formuły współpracy miedzysektorowej.