Ok. 3 km na południowy zachód od Buska-Zdroju leży wieś Chotelek. Do tej wsi można dojechać od drogi Busko-Wolica lub od drogi Siesławice-Skorocice.
Uwaga!
Do 2006 r. wieś nosiła nazwę Chotelek Zielony. Nazwa została zmieniona rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 15 grudnia 2006 r.
Krocząc w ślady historii
Za czasów Długosza, Chotelek Zielony należał w połowie do kolegiaty sandomierskiej, a druga połowa była własnością Stanisława i Piotra Korzeńskich herbu Strzemie. W 1527 r. wybudowano tu kościółek modrzewiowy pw. św. Stanisława. W 1827 r. wieś Chotelek Plebański liczyła 10 domów i 81 mieszkańców, a Chotelek Poduchowny – 7 domów i 65 mieszkańców.
Obecnie wieś liczy 326 mieszkańców, a sołtysem jest Artur Moczulski.
Nazwa wsi
Nazwa wsi Chotelek Zielony należy do grupy nazw miejscowych powstałych od istniejących wcześniej geograficznych nazw własnych. W 1284 r. pisano „Chotel”, w 1791 r. „Kotelek Zielony”, a w 1839 r. „Chotelek Gajowy”. Używano także nazw: Chotelek Plebański i Chotelek Poduchowny. Nazwa przysiółka „Chorokowy” pochodzi od słowa „Chorak”, gwarowo „Chorok”, co oznacza „Chorowity”.
Zabytki w Chotelku Zielonym
Figury i krzyże przydrożne
1. Przy wjeździe do Chotelka Zielonego od strony drogi Busko-Zdrój-Wiślica, na przysiółku Folwark, stoi na kamiennym cokole metalowy krzyż z Ukrzyżowanym Chrystusem oraz tabliczka metalowa z nazwiskiem fundatora: Teodozja Ptak, 1983 r.
2. W centrum wsi, naprzeciw świetlicy i sklepu, stoi kamienny krzyż z rzeźbionym Chrystusem. Przed krzyżem znajduje się rzeźba klęczącego św. Jana. Z drugiej strony krzyża była rzeźba klęczącej Matki Boskiej, ale obecnie jej nie ma. Krzyż stoi na kanelowanym słupie o przekroju kwadratowym, a na postumencie jest płaskorzeźba Chrystusa dźwigającego krzyż. Krzyż jest pobielany wapnem, wokół metalowy płotek. Figura ta pochodzi z początków XIX wieku, o czym świadczy zatarta data „180.” r.
3. Przy drodze do byłego dworu, obecnie Spółdzielni Kółek Rolniczych, stoi figura Matki Boskiej na słupie o przekroju kwadratowym i schodkowym postumencie. Na słupie znajduje się napis: „MATKO NIEPOKALANIE POCZETA, MODL SIĘ ZA NAMI, OFIARA KASPRZYKÓW 1924 R.”
Kościółek pw. Św. Stanisława Biskupa
Na chotelskim wzgórzu stoi drewniany kościółek pw. św. Stanisława Biskupa. Kościółek został zbudowany w 1527 roku, a odnowiony w 1765 roku. Jest on orientowany, konstrukcji zrębowej z późnogotyckimi szczegółami w ciesiółce, oszalowany. Zbudowany na rzucie prostokąta z prezbiterium zewnętrznie wyodrębnionym, zamkniętym wielobocznie. Od południa późniejsza kruchta. Dach gontowy, czterospadowy, nad prezbiterium wielopłatowy z wieżyczką na sygnaturkę, zwieńczoną latarnią i iglicą. Wewnątrz strop belkowany.
Na belce ponad chórem muzycznym znajduje się data odnowienia – 1765. Chór muzyczny oparty na dwóch drewnianych słupach. Na słupie zachowały się fragmenty renesansowej polichromii o motywie kasetonów z rozetami z I połowy XVI wieku. Ołtarz pochodzi z drugiej połowy XVII w. z obrazem św. Stanisława Biskupa. Do 1984 r. znajdował się tam niekompletny tryptyk z początków XVI w., który obecnie jest w konserwacji. Po utworzeniu parafii pw. św. Brata Alberta kościółek w Chotelku Zielonym podlega tej parafii, a w każdą niedzielę odprawiana jest tam Msza Święta. Kościółek można zwiedzać codziennie, a klucze znajdują się w gospodarstwie naprzeciwko.
Warto zwrócić uwagę na dwie tablice:
1. Wotywna tablica z piaskowca (21 x 82 cm) w minuskułach gotyckich z wczesnymi wpływami pism humanistycznych, o treści: „1527 venerabilis dominus Stanislaus Slupsky canonicus sandecyensis edifucavit”.
2. Nagrobna tablica marmurowa (87 x 57 cm), powstała około 1630 r., o treści: „Tu spoczywa Anna Gniewoszowa, już nic nie wątpiąc Bóg ją na łasce chowa. Tei Jan z Wronowa Gniewosz, Kościółek pozostali po swej małżonce stawié marmurowy...”.
Obecne życie w wsi
Chotelek Zielony do 2002 roku posiadał 72 domy i liczyła 280 mieszkańców. Wieś dzieli się na przysiółki: Zakrzyże, Chorokowy, Folwark. W centrum wsi znajduje się budynek, w którym mieszczą się świetlica i sklep. Od 1994 r. w Chotelku Zielonym jest wodociąg.
W Chotelku Zielonym działała Spółdzielnia Kółek Rolniczych, która powstała na bazie byłego dworu oraz pól oddawanych przez rolników z okolicznych wsi na tzw. „fundusz emerytalny”. W spółdzielni tej wielu miejscowych rolników miało stałą pracę. We wsi są 4 punkty wymiany butli gazowych. Co niedzielę w kościółku pw. św. Stanisława odbywają się Msze Święte odprawiane przez księży z parafii pw. św. Brata Alberta.
Historia przemysłu
Pod koniec lat czterdziestych, w ramach tzw. planu trzyletniego, w rejonie przysiółka Chorokowy rozpoczęto budowę dużej fabryki kwasu siarkowego, którego produkcja miała być oparta na gipsach z tamtego rejonu. Wybudowano linię kolejową od stacji PKP Busko-Zdrój do Gacek, pomiędzy Chotelkiem Zielonym a Biniatkami, a także doprowadzono wodę do fabryki z wieży ciśnień przy stacji PKP Busko-Zdrój.
W 1952 r. odkryto bogate pokłady siarki w rejonie Staszowa i Tarnobrzegu, gdzie wybudowano kopalnie siarki. Produkcja kwasu siarkowego z siarki okazała się znacznie tańsza, przez co budowa fabryki kwasu siarkowego obok Chotelka Zielonego została przerwana.
Materiały zostały opracowane na podstawie dostępnych danych oraz książki Leszka Marcińca pt. "Sołectwa Gminy Busko-Zdrój", która stanowi niezwykłe kompendium wiedzy o przeszłości naszych miejscowości.
#Chotelek #Historia #Dziedzictwo #GminaBuskoZdrój #NaszeSołectwa