W naszym poście prezentujemy historię kolejnego sołectwa naszej gminy.
Bronina to malownicza wieś położona zaledwie dwa kilometry na wschód od Buska-Zdroju, wzdłuż wzgórz Garbu Wójczańsko-Pińczowskiego i drogi nr 73 (Kielce-Tarnów). Od północy i wschodu graniczy z Szanieckim Parkiem Krajobrazowym.
Obecnie sołectwo Bronina zamieszkuje około 437 mieszkańców, a z każdym rokiem przybywa kilka nowych domów. Sołtysem jest Stanisław Kozioł.
Pochodzenie nazwy
Bronina znana była już w średniowieczu i od XIII w. stanowiła uposażenie klasztoru premonstrantesów w Busku. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podaje, że w 1827 r. w Broninie było 25 domów, 116 mieszkańców.
Nazwa wsi zmieniała się i w latach 1470-1480 pisano - "Branyno", a w 1579 r. znajdujemy nazwę "Branina". Nazwa wsi jest nazwą dzierżawczą, pochodzi od staropolskiej nazwy osady "Bran" do późniejszej postaci nazwy "Bronina". Możemy przypuszczać, że nazwa wsi "Broni" - "broń" znaczyła wyrób broni (oręża), lub bron czyli narzędzi rolniczych.
Naturalne bogactwo
W Broninie znajduje się jezioro o krasowym charakterze. Powstało ono w wyniku gromadzenia się wody w międzywarstwowych pokładach skał gipsowych, która rozpuszczając gips, tworzyła podziemne pieczary i tunele. Po latach, kiedy zwiększał się obszar podziemnego jeziora, zawalił się strop i jezioro znalazło się na powierzchni. Jezioro bronińskie, znane jest z bardzo zimnej wody pochodzącej z licznych podziemnych źródeł, znajdujących się w jego rejonie. W okolicy Broniny widać wiele charakterystycznych kopulastych wzgórz gipsowych.
Obecna wieś Bronina jest zlokalizowana po obu stronach drogi nr 73, czyli trasy: Kielce przez Busko do Tarnowa. Do roku 1939, wzdłuż tej trasy znajdowało się tylko pięć domów, które zostały do dziś.
Zabytki Broniny
Dawny dwór szlachecki
Jednym z zabytkowych budynków jest dom nr 32 murowany, z końca XIX w. rozbudowywany w latach następnych. Dom ten, to dwór szlachecki, który do 1918 r. należał do księżnej Wachwachoff, właścicielki dworu i majątku w pobliskiej Widuchowie. Do dworu należało pod koniec wojny światowej 13 mórg ziemi. W czasie I wojny światowej, we dworze były koszary oddziału, w budynkach gospodarskich, stajnie dla koni. Po wojnie powstał projekt urządzenia tam szkoły powszechnej i w tym celu delegowano T. Skutę, który udał się do księżnej, kupił dwór i 13 mórg, ale dla siebie. W budynku T. Skuty zorganizowano Szkołę Powszechną II stopnia, do chwili wybudowania nowego budynku. Obecnie część budynku jest użytkowana, a część jest w stanie ruiny.
Zabytkowe figury
Na terenie Broniny zachowały się dwie figury, które należą do zabytków sztuki w Polsce, są to: po lewej stronie przy wjeździe od strony Buska, figura na wielobocznym słupie z kartuszem i oprofilowanym kapitelem, a na nim rzeźba św. Stanisława z Piotrowinem. Figura ta pochodzi zapewne z początków XIX wieku. Druga figura, znajduje się naprzeciw pomnika ku czci żołnierzy poległych w 1939 r. Jest to pochodząca z 1821 r. figura na postumencie i niskiej kolumnie z płaskorzeźbą Ukrzyżowania, rzeźba Najświętszej Panny Marii Niepokalanego Poczęcia, na globie oplecionym wężem.
Figura ta stała do 1937 r. po lewej stronie drogi, naprzeciw starej karczmy, zniszczonej w czasie I wojny światowej. W roku 1937 po komasacji gruntów, figura została przeniesiona na prawą stronę drogi, gdzie stoi do dziś.
Tragiczny wrzesień 1939 roku
Bronina na trwałe zapisała się w historii kampanii wrześniowej. W nocy z 8 na 9 września 1939 r. 22 Dywizja Piechoty Górskiej Armii "Kraków" natknęła się w Broninie na Niemców z 7 korpusu 14 Armii. Doszło do krwawej walki, w wyniku której zginęło około 200 polskich żołnierzy, a wieś została doszczętnie spalona. Bitwa pod Broniną była jedną z największych bitew kampanii wrześniowej 1939 r. na Kielecczyźnie. W 1970 r. na miejscu bitwy odsłonięto pomnik "Żołnierzy Września 1939 r.", a w 1989 r., w 50 rocznicę bitwy, odbyła się uroczysta ceremonia z udziałem kompanii honorowej Wojska Polskiego.
Wieś dawniej i dziś
Do 1939 r. zabudowa Broniny koncentrowała się na niewielkim obszarze w kształcie trapezu. Na środku wsi znajdował się staw zasilany wodami źródlanymi. Ponad 50 gospodarstw tworzyło zwarty kompleks zabudowy drewnianej krytej słomą, w typie tzw. "owalnicy".
Po pożarze z 1939 r. mieszkańcy odbudowali wieś już nie na dawnym miejscu, lecz na tzw. "koloniach", które powstały w 1937 roku po komasacji gruntów. Obecnie w Broninie działają liczne zakłady: 🚗 Diagnostyka Samochodowa, 🔧 Zakład Naprawy Samochodów, 🚜 Wytwórnia Sprzętu Rolniczego, ⚒️ Zakład Kowalstwa Artystycznego i wiele innych.
Od lat 70. i 80. XX wieku funkcjonuje tu 🏫 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, początkowo jako Państwowy Zakład Wychowawczy, uruchomiony w dawnym budynku szkolnym.
Mimo, że Bronina kojarzy się przede wszystkim z dramatycznymi wydarzeniami września 1939 roku, dziś jest to dynamicznie rozwijająca się wieś z bogatą historią i aktywną społecznością.
W 1975 r. zlikwidowano Szkołę Podstawową w Broninie, a budynek szkolny przez dwa lata remontowano i adaptowano na Państwowy Zakład Wychowawczy, uruchomiony w 1978 r. W 1983 roku PZW przemianowano na Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy (SOSW).
W budynku "Agronomówki" w 1978 r. uruchomiono Przedszkole, a w 1988 r. także filię Szkoły Podstawowej. W 1998 r. zlikwidowano filię szkoły, a budynek przeznaczono na mieszkania komunalne.
Materiały zostały opracowane na podstawie dostępnych danych oraz książki Leszka Marcińca pt. "Sołectwa Gminy Busko-Zdrój", która stanowi niezwykłe kompendium wiedzy o przeszłości naszych miejscowości.
#Bronina #Historia #Wrzesień1939 #Dziedzictwo #GminaBuskoZdrój #NaszeSołectwa