W południowo-wschodniej części gminy Busko-Zdrój, na terenie Niecki Soleckiej, leży wieś Gadawa.
W XV wieku wieś i folwark Gadawa należały do Jana Feliksa z Tarnowa, kasztelana wiślickiego, herbu Leliwa. W Liber Beneficiorum Jan Długosz pisał, że folwark Gadawa z wsią o tej samej nazwie jest położony 57 wiorst od Kielc, 11 wiorst od Stopnicy, 22 wiorsty od Pińczowa i 10 wiorst od Buska. (wiorsta dawna - niemetryczna, rosyjska miara długości).
Majątek Gadawa wynosił 437 morg. Płodozmian był 6- i 7-polowy. Budynków murowanych było dwa, a drewnianych osiem, oraz były dwa stawy. Wieś Gadawa liczyła 19 osadników gospodarujących na 114 morgach gruntu.
Podczas poszukiwań w 1825 r. na terenie Ponidzia soli w Gadawie wykopano studnię głęboką na 100 stóp. Źródło solne zostało obudowane drewnianymi balami. W 1827 r. wieś i folwark Gadawa należały do gminy Olganów, parafii Dobrowoda. W Gadawie były wówczas 23 domy i 99 mieszkańców. Źródła solne nie zostały wykorzystane do produkcji soli kamiennej, bowiem są to Źródła siarczano-słone, z których można wydobywać wodę mineralną dla potrzeb Uzdrowiska Busko.
Nazwę wsi Gadawa używano już w 1413 r. (tak jest w zapisach historycznych). Nazwa ta pochodzi od słowa "gad" i można przypuszczać, że chodziło o słowo "gadać", np. "gadająca woda", co ma związek z pobliską wsią Dobrowoda. Nazwa ta może także pochodzić od słowa "gad" i mieć związek z fauną, a po dodaniu sufiksu "-owa" powstała nazwa "Gadawa", tak jak inne nazwy, np. Morawa, Rudawa.
ZABYTKI GADAWY
Przy drodze od Dobrowody do wsi Gadawa stoi kamienny krzyż na postumencie, pomalowany na biało, a prostokątny cokół ma kolor ceglasty. Na cokole wyryto prymitywny napis "28.V.1984 r. Zenon Grabda". Jest to prawdopodobnie krzyż z cmentarnej mogiły, ustawiony i odnowiony przez ówczesnego właściciela pola.
Nad stawem, we wschodniej części wsi, przy dróżce do studni wiejskiej i do nieistniejącego dworu, stoi na wysokim kolumnowym postumencie figura Świętego Jana Nepomucena. Na postumencie jest wyryta data 1796 r. Teren wokół zaniedbany, a postument figury w górnej części nadłupany i grozi przewróceniem się.
Przy drodze do Piasku Małego i do Źródła Solnego, na opuszczonej posesji, w krzakach leży kwadratowa kolumna kamienna z cokołem i kapitelem. Co to była za figura, trudno ustalić.
Przy polnej dróżce z Gadawy do Piasku Wielkiego, w polu na skraju zagajnika, na wysokiej kolumnie i postumencie stoi figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1697 r. Na kolumnie zachowały się resztki napisu: "S. SEB..", a na bocznych płaszczyznach abakusa widnieje napis: "SEBA KORDEK POSIA (D.B.F..) AD 1697".
Do obiektów zabytkowych można także zaliczyć studnię - czyli obudowane balami Źródło Solne.
WOJENNY EPIZOD
W sierpniu 1944 r. 1 Brygada AL. Ziemi Krakowskiej im. Bartosza Głowackiego oraz kilka oddziałów AK przebijało się z rejonu lasów chroberskich z terenów b. Republiki Pińczowskiej, w kierunku linii frontu. Partyzanci pragnęli połączyć się z oddziałami sowieckimi na przyczółku sandomierskim. 13 sierpnia 1944 r. brygada po sforsowaniu Nidy, nocą dotarła do wsi Gadawa. W poszukiwaniu dogodniejszych pozycji do walki, brygada przeszła przez wieś i po 5 kilometrach dotarła do Baranowa . W celu zabezpieczenia się partyzanci zaminowali wszystkie drogi i okopali się. W następnym brygada stoczyła bitwę w sąsiednim Baranowie.
Do 2002 roku w Gadawie było 43 domy i mieszkało 102 osoby. We wsi było około 15 koni, 20 krów, rolnicy posiadali 10 traktorów i 2 kombajny zbożowe. Ostatnim dziedzicem Gadawy był Bronikowski, jego majątek rozparcelowano w wyniku reformy rolnej w 1945 r. Po budynku dworu nie pozostał żaden ślad.
Gadawa należy do parafii Dobrowoda obecnie ma 93 mieszkańców, a jej sołtysem jest Pani Barbara Topór.
Zachęcamy do odwiedzenia tej urokliwej miejscowości pełnej historii i lokalnego kolorytu!
Materiały zostały opracowane na podstawie książki Leszka Marcińca pt. "Sołectwa Gminy Busko-Zdrój", która stanowi niezwykłe kompendium wiedzy o przeszłości naszych miejscowości.
#MałeOjczyzny #Gadawa #BuskoZdrój #HistoriaLokalna #NaszaGmina