W północno-wschodniej części gminy Busko Zdrój, przy drodze od Kotek do Stopnicy (niegdyś był to trakt Chmielnik - Stopnica), leży wieś Janina. Od północy i zachodu wieś otaczają lasy janiński i kotecki, a od południa las strzałkowski i Góra Chełmnica. Janina leży między Kotliną Borzykowską, a Garbem Wójczańsko - Pińczowskim. Wieś Janina dzieli się na przysiółki: Centrum, Bugaj, Poddębina, Grabda. Nazwa wioski pochodzi od herbu "Janina" - wyobrażającego tarczę rycerską.
W 1154 r. syn Bolesława Krzywoustego, Henryk, książe sandomierski ufundował w Zagości kościół i szpital, które oddał pod zarząd Templariuszy. Wśród wiosek stanowiących uposażenie Braci Szpitalnych, Janina jest wymieniona jako wioska należąca do tej fundacji. Prawdopodobnie Templariusze zapoczątkowali parafię w Janinie.
W 1326 r. stanął w Janinie drewniany kościół, w połowie XV w. dziedzicami Janiny byli: Marek Tomasz Sadło, Jan Kołaczkowski, Tomasz Karski herbu Janina i to oni byli kolatorami kościoła. W 1641 r. w Janinie był szpital i szkoła. W 1655 r. kozacy spalili kościół oraz plebanię. Odbudowano drewniany kościół w 1667 r.
Do parafii Janina w 1791 r. należały wsie: Janina z młynem Rajkiem, karczmą Bugajem i chałupami Grabda, Kołaczkowice z młynem Jakubiec i chałupami Ociesławka, wieś Szczytniki, Zaborze z karczmą i chałupami Wymysłów, Strzałków z chałupami Błoniec, Ruczynów, Widuchowa z młynem i chałupami w lesie Kotki z karczmą i młynem Budy, Skarysławice, Służów, Balice, Palonki z młynem Dąbrówka.
Stadnina koni
W Janinie został ochrzczony w 1791 r. gen. Henryk Dembiński, urodzony w Strzałkowie.
W 1827 r. Janina liczyła 40 domów, w których mieszkało 387 mieszkańców. Folwark Janina posiadał gruntów ornych i ogrodów 236 mórg, stawów 4 morgi, łąk 40 mórg, lasu 41 mórg. Folwark Grabda posiadał 39 mórg użytków rolnych, 10 mórg pastwisk i 60 mórg nieużytków oraz 4 budynki drewniane.
TAJNE NAUCZANIE W REJONIE JANINY
Kierownikiem rejonu tajnego nauczania w Janinie był Jerzy Górczyński (obecnie brak danych o nim). Nauczanie na terenie ówczesnej gminy Szczytniki (później Kołaczkowice, Janina), odbywało się przeważnie na plebani w Janinie lub w mieszkaniu Łąckich. Uczniowie byli podzieleni na kilka grup, prowadzonych przez absolwentów szkół średnich oraz kilka osób posiadających odpowiednie wykształcenie.
I grupę prowadziła Maria Papier - wówczas studentka. II grupę prowadziła Adela Łącka (później Marzec). III grupę prowadził Jerzy Górczyński. Zajęcia tej grupy odbywały się na plebani w Janinie, tam także odbywały się egzaminy dla całego kompletu tajnego nauczania.
Jednym z nauczycieli był proboszcz parafii ks. Marian Pankowski, który został aresztowany przez gestapo, a następnie zamordowany w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu.
Do grupy uczących na tajnych kompletach należeli: Tadeusz Papier - student, po wojnie znany pisarz, Henryk Błasiński - student, po wojnie prof. Politechniki Łódzkiej, Władysław Marzec - po wojnie pracownik naukowy Politechniki w Poznaniu, Krystyna Błasińska studentka, Maria Papier studentka, żona T. Papiera - Helena Grochowska, Kazimierz Leonard Papier - absolwent Liceum im. Żeromskiego w Kielcach, Piotr Pieron - Ruczyński i Stanisław Gocoł - uczniowie starszych klas gimnazjalnych.
WOJENNY EPIZOD
W okresie okupacji hitlerowskiej (1939 - 1945) Janina była ośrodkiem działalności partyzanckiej - AK, BCH, AL., NSZ. 6 sierpnia 1944 r. w Janinie miała miejsce koncentracja oddziałów AK i BCh, przygotowujących się do szturmu na Busko (w ramach akcji "Burza"). Do szturmu nie doszło, bowiem Niemcy opuścili miasto w nocy z 5 na 6 sierpnia bez walki.
6 sierpnia 1944 r., a była to niedziela, oddziały partyzanckie wzięły udział w mszy św. w kościele parafialnym. Do mszy służyli jako ministranci dwaj partyzanci: "Natura" i "Rybiarz", którzy na schodkach ołtarza położyli steny. Nikt nie wiedział czy w którymś momencie nie trzeba będzie stanąć do walki zbrojnej z Niemcami.
W 50 lat później - 6 sierpnia 1994 r. w kościele parafialnym w Janinie odbyła się msza św. z udziałem pocztów sztandarowych i byłych żołnierzy AK i BCh, którzy przed pół wiekiem brali udział w koncentracjach oddziałów partyzanckich.
ZABYTKI JANINY
Przy drodze do Kołaczkowic, naprzeciw Rodzinnego Domu Dziecka, stoi żeliwny krzyż wysokości około 3 metrów na murowanym cokole. Wokół żeliwny płotek. Na cokole napis: Mateusz Szafraniec, Konstancja żona, Marcin syn, (data) - 1850 r.
Przy drodze do kościoła (od strony Kołaczkowic), stoi kamienny krzyż na postumencie. Krzyż pochodzi z początku XX w.
Za zakrętem, przy drodze do świetlicy, stoi na kamiennym postumencie rzeźba św. Jana Nepomucena, późnobarokowa, zapewne z drugiej połowy XVIII wieku.
Przy polnej dróżce do Widuchowej, na polu zwanym "Różdżka", stoi kamienny krzyż na postumencie. Napis zatarty i można odczytać tylko datę 1913 r. Prawe ramie krzyża złamane.
Na przysiółku Grabda, na południowym stoku Góry Chełmnicy, stała na postumencie rzeźba św. Tekli pochodząca zapewne z XVIII wieku, ale została zniszczona jeszcze przed II wojną światową.
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY
Kościół parafialny pw. św. Wojciecha z 1326 r. był drewniany. Spalony w 1655 r., odbudowany w 1667. Obecny, murowany, z 1822 r. klasycystyczny. Otoczony murem. Zwrócony prezbiterium na zachód.
Korpus prostokątny, mieszczący nawę o ściętych od wewnątrz narożnikach oraz od wschodu, pośrodku przedsionek z chórem muzycznym na piętrze i po bokach kruchty z pomieszczeniami połączonymi na piętrze z chórem. Prezbiterium węższe i niższe od nawy z dwiema piętrowymi podbudówkami na bokach, mieszczącymi od południa zakrystię, od północy kruchtę ze skarbczykiem na piętrze. Pomieszczenia nad zakrystią i kruchtą otwarte oknami do wnętrza prezbiterium.
Tęcza półkolista. Nawa rozczłonkowana filarami i w narożnikach półkoliste wnęki. Sklepienia w nawie i prezbiterium pozorne z 1908 r. Fasada dwukondygnacjowa, trójdzielna z nieznacznym ryzalitem na osi, zwieńczona z trójkątnym ogzymsowanym przyczółkiem, podzielona pilastrami dźwigającymi belkowanie. Elewacja zachodnia i boczne rustykowane, z gzymsem kordonowym i koronującym profilowanym, opatrzone płytkimi ryzalitami, zwieńczonymi trójkątnymi przyczółkami. Dachy dwuspadowe, nad nawą prezbiterium dach wspólny. Okna półkoliste.
Ołtarz główny, klasycystyczny, z krucyfiksem późnobarokowym z XVIII w. W ołtarzu bocznym lewym obraz Matki Boskiej Różańcowej ze świętymi mal. Wojciech Eliasz 1892 r. Chrzcielnica drewniana z rzeźbą Chrztu Chrystusa na pokrywie, późnobarokowa z XVIII w.
MIEJSCE Z SERCEM
JANINA do 2002 roku - 450 mieszkańców, tradycyjne rolnictwo, ale też nowoczesne rozwiązania. Tętniąca życiem świetlica wiejska, biblioteka z 10 tysiącami książek i dwa sklepy, gdzie możecie poznać prawdziwą, wiejską gościnność. W niedzielę wieś ożywa szczególnie, gdy mieszkańcy zmierzają do kościoła - to najlepsza okazja, by poczuć autentycznego ducha tego miejsca!
Obecnie w Janinie mieszka 364 osoby, a sołtysem jest Jerzy Brzeziński.
Materiały zostały opracowane na podstawie książki Leszka Marcińca pt. "Sołectwa Gminy Busko-Zdrój", która stanowi niezwykłe kompendium wiedzy o przeszłości naszych miejscowości.