7 km na południe od Buska Zdroju leży wieś Kawczyce, która graniczy z gminą Wiślica. Do wsi można dojechać od Radzanowa, skręcając na przysiółku Podlesie na zachód, lub ze Zbludowic jadąc ulicą Leśną. Do Kawczyc można także dojechać od drogi wiślickiej, od Latanic przez Hołudzę.
Wieś Kawczyce należała do folwarku Radzanów i w 1827 roku liczyła 16 osadników gospodarujących na 154 morgach. W 1882 r. Kawczyce należały do gminy Olganów i wiadomo jest, że we wsi była szkoła gminna.
Nazwa wsi Kawczyce należy do nazw patronimicznych i pochodzi od staropolskiej osady - "Kawka" (zapewne przezwisko właściciela). W 1529 r. pisano - "Cawczycze".
Ta położona na uboczu od ważnych traktów komunikacyjnych i większych miejscowości wieś, niczym nie wyróżniała się i dlatego niewiele zapisków o Kawczycach zachowało się do chwili obecnej. Ale jak wskazują zapiski z prowadzonych wykopalisk archeologicznych, na terenie Kawczyc istniało osadnictwo z okresu wpływów rzymskich.
W roku 1933 archeolog prof. Stefan Nosek prowadził badania terenowe w Kawczycach i odkrył tam osadę z okresu wpływów rzymskich (375 - 570 r. n. e.). W 1936 r. badania archeologiczne w Kawczycach prowadzili: prof. Stefan Nosek i prof. Tadeusz Reyman. Odkryli oni osadę późnolateńską i rzymską. Wyniki badań archeologicznych w Kawczycach zostały opisane w książce autorstwa S. Nosek - "Zarys historii badań archeologicznych w Małopolsce", Wrocław - Warszawa - Kraków 1967 r. oraz w Roczniku Muzeum Świętokrzyskiego z 1968 r., artykuł J. Kuczyński, "Z problematyki badań nad osadnictwem późnolateńskim między Wisłą, Pilicą i Nidzicą".
ZABYTKI KAWCZYC
Przy głównej drodze biegnącej przez wieś (od Radzanowa do Hołudzy), stoi kapliczka wiejska. Zbudowana jest ona z pustaków i otynkowana. Posiada kształt sześcianu o bokach i wysokości 2,5 metra, nakryta dwuspadowym dachem, trójkątnym szczytem skierowanym na południe, czyli drogę. Na dachu jest mały metalowy krzyż. Do kapliczki prowadzą dwuskrzydłowe drzwi oszklone z wąskimi okienkami po bokach. Drzwi są umiejscowione pośrodku ściany głównej, wejście do kapliczki prowadzi po dwu stopniach kamiennych schodów. Wewnątrz kapliczki jest ołtarz i kilka obrazów. W kapliczce tej są odprawiane msze święte przez księży z parafii pw. św. Brata Alberta. Do kapliczki wchodzi tylko ksiądz i ministranci, a wierni stoją na zewnątrz.
Obecna kapliczka została wybudowana w 1948 r., na miejsce starej, drewnianej kapliczki z XIX wieku.
Najstarsi mieszkańcy Kawczyc opowiadają, że ich rodzice wspominali, iż na początku I wojny światowej, kiedy toczyły się walki nad Nidą (I Brygada Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego walczyła z wojskami rosyjskimi), w drewnianej kapliczce były odprawiane przez kapelana - popa prawosławnego, nabożeństwa dla żołnierzy rosyjskich.
Po zakończeniu II wojny światowej, kapliczka była w bardzo złym stanie technicznym i mieszkańcy Kawczyc postanowili rozebrać walącą się kapliczkę i wybudowali nową murowaną.
Ponieważ Kawczyce są małą wioską, a w centrum była drewniana kapliczka, zapewne dlatego nie budowano innych figur czy krzyży. Jedyny krzyż znajduje się przy drodze prowadzącej do Zbludowic, jest on wykonany z metalu i został ustawiony w miejscu, gdzie niegdyś stał krzyż drewniany.
ŚWIETLICA I BYŁA SZKOŁA
W Kawczycach już w latach osiemdziesiątych XIX wieku istniała Szkoła Powszechna - gminna. Mieściła się ona w drewnianym domu, była tam jedna sala lekcyjna oraz mieszkanie dla nauczyciela. Do 1943 r. do szkoły w Kawczycach uczęszczały również dzieci ze Zbludowic i Radzanowa. W latach międzywojennych długoletnim kierownikiem i nauczycielem był Józef Dunajewski.
Po zakończeniu II wojny światowej w Kawczycach działała Szkoła Powszechna w zakresie klas I-IV, ale w 1950 r. szkoła ta została zlikwidowana, bowiem uczęszczały do niej tylko dzieci z Kawczyc, a było ich bardzo mało. Od 1950 r. dzieci z Kawczyc zaczęły uczęszczać do szkoły w Zbludowicach (około 2 do 3 km).
W opuszczonym przez szkołę budynku urządzono świetlicę wiejską, ale stary budynek nie nadawał się już do remontu. Mieszkańcy Kawczyc postanowili rozebrać budynek byłej szkoły i na jego miejscu wybudować świetlicę wiejską.
Powstał Społeczny Komitet Budowy Świetlicy, który organizował zabawy taneczne, a zyski przeznaczał na zakup materiałów do budowy świetlicy. Rolnicy własnymi furmankami przywozili pustaki i inne materiały budowlane. Dzięki finansowemu wsparciu Urzędu Miasta i Gminy w Busku Zdroju, w ramach trwającego wówczas "Banku 440", w 1977 r. wybudowano i oddano do użytku, wykonany w czynach społecznych budynek świetlicy.
Wartość czynów społecznych wyceniono na kwotę 581 tyś. zł. W 1991 r. mieszkańcy Kawczyc dobudowali ganek. Jest to pomieszczenie z dwoma oknami które spełnia rolę szatni lub sali do gry w ping-ponga. Obecnie mieszkańcy pragną dokonać remontu pomieszczeń i prowadzić działalność świetlicową dla młodzieży i dorosłych.
Wieś zlokalizowana jest wzdłuż drogi od Radzanowa do Hołudzy oraz wokół drogi w kształcie owalu.
We wsi nie ma wodociągu, a tylko sześć studni posiada wystarczającą ilość wody. Wielu rolników dowozi wodę z Hołudzy, gdzie jest wodociąg. W 1980 r. w południowej części wsi dzięki wsparciu Urzędu Miasta i Gminy, wybudowano zbiornik przeciwpożarowy, niestety w czasie suszy w zbiorniku nie ma wody. Dzieci dojeżdżają do szkoły w Zbludowicach, ale droga od Kawczyc do Zbludowic nie posiada nawierzchni asfaltowej, co jest bardzo uciążliwe dla dzieci. We wsi jest elektryczność, 4 punkty wymiany butli gazowych oraz sklep z artykułami przemysłowo-spożywczymi.
Ludność spotyka się przy kapliczce w czasie nabożeństw oraz w świetlicy, gdzie oprócz zajęć kulturalno-rozrywkowych są organizowane uroczystości weselne, I komunii świętej i inne spotkania towarzyskie.
Obecnie wies liczy 160 mieszkańców, a sołtysem jest Pani Edyta Łuszcz.
Materiały zostały opracowane na podstawie książki Leszka Marcińca pt. "Sołectwa Gminy Busko-Zdrój", która stanowi niezwykłe kompendium wiedzy o przeszłości naszych miejscowości.
#MałeWielkieOdkrycia #ŚwiętokrzyskiePerełki #HistoriaRegionalna #Kawczyce #BuskoZdrój #ArcheologiczneOdkrycia